Chúng ta thường nghe câu:
" Con người có tổ có tông
Như cây có cội như sông có nguồn”
Do đó không thể phủ nhận được rằng, dù ở đâu hay trong bất kì hoàn cảnh nào, cội rễ, gốc gác với nhiều người Việt Nam vẫn đóng vai trò, ý nghĩa vô cùng to lớn bởi đây là nơi chôn rau cắt rốn của họ, là nơi họ sinh ra và gắn bó suốt những ngày tháng khi còn thơ dại. Người Việt Nam cho dù sinh ra ở bất kỳ đâu, trong nước hay hải ngoại thì họ vẫn có xu hướng tìm về với nguồn cội không chỉ để gần gũi hơn với gia đình và dòng họ mà còn là cách để họ tìm lại chính bản thân mình, tìm lại những khoảnh khắc mình từng trải qua.
Ngoài những giá trị văn hóa truyền thống, cội rễ với đa phần người Việt còn là sự gắn kết và tiếp nối của các thế hệ qua những bộ Gia phả - điểm tựa tinh thần của hiện tại và quá khứ. Gia phả thường được xem là tư liệu ghi chép theo thứ tự, các đời theo một cách có hệ thống trên dưới để kể cho những đời con cháu về sau nhìn vào có thể hiểu rõ được về nguồn cội của mình. Chính vì thế, với người Việt Nam mà nói, nhất là với giới trẻ, viết Gia phả là nhiệm vụ có vai trò to lớn trong việc giáo dục tìm về với cội nguồn.
Gia phả dòng họ với người trẻ
Mang giá trị nhân văn sâu sắc, Gia phả không chỉ ghi chép lại thông tin đầy đủ của Gia tộc (bao gồm tên họ, hiệu, huý mỗi thành viên, các chi, các nhánh của mỗi dòng họ) mà còn ghi lại các sự kiện lịch sử, sự biến đổi xã hội liên tục, sự tham gia và những ảnh hưởng của dòng họ đến tiến trình lịch sử xã hội của những vùng miền khác nhau. Gia phả của một dòng họ đôi khi là nguồn tư liệu quý cho công cuộc phát triển của đất nước, dân tộc.
Cuộc sống ngày càng chạy theo những công nghệ hiện đại, dòng thời gian chảy qua những bộn bề công việc khiến các bạn trẻ dễ dàng bỏ quên những giá trị truyền thống. Đa số giới trẻ hiện nay chỉ quan tâm và tìm hiểu về những người thân bên cạnh (gia đình, cô chú ruột thịt, anh em họ hàng,...) mà quên đi rằng họ có một dòng họ, tổ tiên hào hùng mà đây mới chính là cội nguồn, gốc gác và là cơ sở để họ sinh ra và lớn lên. Chính vì thế, họ hầu như không có khái niệm hay sự hiểu biết về những thế hệ đi trước (nhất là thế hệ trước ông bà mình). Lúc này cuốn Gia phả đóng vai trò như một tư liệu ghi chép lại chi tiết thông tin, giúp họ dễ dàng, nhanh chóng và chính xác nhất tìm hiểu lại những thế hệ đi trước.
Gia phả gồm những thông tin gì?
Gia phả thường sẽ có đầy đủ tên húy, tên tự, tên hiệu và các danh xưng khác (nếu có); ngày tháng năm sinh, là con ai, con thứ mấy trong gia đình, công việc, sự nghiệp, phẩm chất, tính cách hoặc những đặc điểm nổi bật của từng người. Ngoài ra những người có vị trí quan trọng có nhiều cống hiến, đóng góp cho dòng tộc, quê hương, đất nước thì ghi tỉ mỉ, chi tiết, với mục đích làn tấm gương cho các thế hệ sau học tập. Người đã mất thì ghi rõ ngày tháng năm mất, thụy hiệu, nguyên nhân từ trần, tang lễ, nơi chôn cất, cải táng, di táng…Nếu không cần tìm hiểu quá kỹ càng, nhìn vào cách viết trong cuốn Gia phả, giới trẻ vẫn có thể biết cơ bản dòng họ mình tên gì, có bao nhiêu đời, bao nhiêu nhánh, bao nhiêu chi, ai là cụ tổ của dòng họ, dòng họ của mình đã tồn tại được bao nhiêu năm,..
Trong lịch sử hình thành và giữ nước, Việt Nam nói chung và các dòng họ nói riêng phải trải qua biết bao thăng trầm và biến cố (từ những cuộc di dân, đổi họ, chiến tranh, mất làng mất nước) để có thể tạo dựng được một dòng họ vững mạnh, văn hoá làng xã đa dạng như ngày này. Đây đều là những điều rất đáng tự hào đối với các thế hệ sau, nhất là thế hệ giới trẻ. Gia phả sinh ra để ghi chép lại những sự việc đã xảy ra của dòng tộc và hơn nữa là truyền lại thông tin, giúp cho mỗi người hiểu về tất cả những vấn đề đã từng xảy ra trong lịch sử. Từ đây, giới trẻ mới thấm thía được công lao to lớn của cá thế hệ đi trước, là nguồn cảm hứng và động lực để họ cố gắng xây dựng kiến thiết nước nhà, phát triển bản thân, yêu gia đình, dòng họ, đất nước để xứng đáng với những gì họ đang được nhận từ tổ tiên của mình. Nói cách khác, tìm hiểu về gia phả, tổ tiên, gốc gác, nguồn cội còn là cách để mỗi người tự ý thức được việc giữ gìn và phát huy những truyền thống tốt đẹp của gia đình, dòng họ mình từ đó biết được bản thân mình cần phải làm gì và làm như thế nào để xứng đáng với những truyền thống đó.
Giới trẻ tìm hiểu lịch sử gia tộc thông qua Gia phả như thế nào?
Có rất nhiều cách để giới trẻ tiếp cận, thông qua Gia phả và tìm về với nguồn cội. Trên trang mạng xã hội lớn như Facebook, đã có nhóm các bạn thanh niên trẻ tuổi lập hội nhóm cho những người yêu và làm Cây gia phả. Đây là tín hiệu đáng mừng vì đã có bộ phận giới trẻ ý thức được nguồn cội, gốc gác của mình, chia sẻ và phát triển nó với những bạn trẻ khác. Trên CH- Play, một ứng dụng app Google đã có những ứng dụng viết cập nhật Gia phả hiện đại. Bạn có thể download cài đặt, đăng ký tài khoản, làm thành viên, đóng phí hoặc sử dụng miễn phí ứng dụng để cập nhật thông tin dòng họ.Đây là những ứng dụng thuần Việt dùng để kết nối và gìn giữ những liên kết giữa các thành viên trong dòng họ, cũng là sản phẩm công nghệ do đội ngũ những người trẻ tuổi, có đam mê tìm tòi, nghiên cứu và lan tỏa tới cộng đồng những người con đất Việt. Sản phẩm này thể hiện và hiện thực hóa những tâm tư tình cảm của người trẻ với mong muốn bảo tồn một nét đẹp truyền thống đang có nguy cơ mai một rất cao vì sự hiện đại hóa nhanh của cuộc sống.
Gia Phả thật sự là một bảo vật quý giá của mỗi dòng họ với sứ mệnh giúp dòng họ, các chi, các cành lần tìm về gốc rễ, chắp nối cội nguồn. Lớn lao hơn, Gia phả củng cố gia tộc, gia phong để giáo dục đạo đức cho con cháu, giúp con cháu biết được gốc gác của mình từ đâu, họ hàng của mình là ai, lịch sử tổ tiên của mình như thế nào. Chứa đựng những công đức, những giá trị văn hóa tinh hoa, những giá trị giáo dục quý giá, gia phả chính là tư liệu mà các thế hệ đời trước tỉ mẩn ghi lại, sửa đổi, cập nhật để truyền lại những gì tốt đẹp nhất cho con cháu đời sau, với mong muốn giới trẻ hãy quan tâm đến nguồn cội và phát triển dòng họ ngày thêm rực rỡ. Đó chính là sự đa hướng, đa lớp để bảo vệ nề nếp gia phong, truyền thống dòng họ, thuần phong mỹ tục, văn hoá dân tộc hôm nay và mai sau. Còn rất nhiều những điều tuyệt vời khác mà những cuốn gia phả dòng tộc mang lại cho con người, cho giới trẻ. Việc tìm hiểu gia phả không phải là việc của riêng ai mà đó là nhiệm vụ của tất cả mọi người để bảo vệ những giá trị tốt đẹp của gia đình và dòng tộc mình.
ST
